Erna Rosenstein, Bajki. Ilustr. Karol Banach

Wrocławskie Wydanictwo Warstwy, 2014

Erna Rosenstein (1913-2004) była jedną z najwybitniejszych artystek sztuki polskiej XX wieku. Znana jest przede wszystkim jako „surrealizująca” malarka oraz autorka kolaży i asamblaży, a także – w mniejszym zakresie – jako poetka i autorka scenariuszy teatralnych. Swoje prace literackie opublikowała w latach 70. (i później) dzięki namowom męża, prof. Artura Sandauera, wybitnego literaturoznawcy, tłumacza i pisarza.

Mniej znaną formą jej twórczości są bajki, mimo że wiele z nich było drukowanych w latach powojennych na łamach „Świerszczyka” i innych czasopism dziecięcych.

Prezentowany dzisiaj zbiór bajek Erny Rosenstein ukazał się jeszcze w 2014 roku i wraz z kilkoma innymi dziełami, m.in. Tadeusza Różewicza, Iwony Chmielewskiej, Andrzeja Falkiewicza, Jerzego Ficowskiego i Mieczysława Piotrowskiego, zainaugurował działalność Wrocławskiego Wydawnictwa Warstwy, które tak przedstawia się na stronie www.wydawnictwowarstwy.pl:

„Jesteśmy wydawnictwem powołanym przez Miejską Bibliotekę Publiczną we Wrocławiu do działalności edytorskiej i edukacyjnej. Zwracamy uwagę na rzeczy niszowe, eksperymentalne, pogranicza literatury i innych sztuk, archiwa zapomnianych twórców, przekłady i wznowienia. Ważnym elementem naszych działań jest dziedzictwo polskiej szkoły ilustracji. (…)”

Bajki Erny Rosenstein ukazały się w dziesiątą rocznicę śmierci autorki.

Zbiór zawiera osiem bajek, różnych w formie i nastroju. Pierwszy w kolejności tekst Nieudana podróż to pełen absurdalnego humoru, rytmizowany wiersz o wyprawie dwóch dziarskich chłopców „w świat daleki”. Jego odbiorcami mogą być nawet bardzo małe dzieci. Także do kilkuletniego słuchacza są kierowane takie baśnie, jak Babcia, Chłopczyk, Księżyc, Złota kula czy nawet filozoficzno-metaforyczne Gruzy. Obecna jest w nich, jak i w pozostałych tekstach, tak bliska artystce wizyjność, oniryczność i nieskrępowana fantazja. Choć nie brak w nich właściwych baśniom scen mrocznych, to jednak został tu zachowany czarno-biały podział świata, owa – jak czytamy w notce od wydawnictwa – staroświecka szlachetność. Wyraźnie starszego adresata mają dwa teksty, które na tle wojennych przeżyć autorki zyskują dodatkowy egzystencjalny wymiar. Są to, przypominające formą scenariusze filmowe lub teatralne, Sny oraz Poławiacz cieni, teksty przepełnione grozą, zawierające mocne i wyraziste obrazy nasuwające skojarzenia z niektórymi surrealistycznymi wizjami z obrazów Erny Rosenstein – malarki. Jest to zatem lektura familijna, dla starszych i młodszych czytelników.

Warto zaznaczyć, że Bajki zostały pięknie wydane. Dotyczy to zarówno ilustracji Karola Banacha, jak i pozostałych elementów edytorskich – przemyślanego projektu graficznego, eleganckiej okładki, dobrego papieru, jak również starannego opracowania krytycznego i redakcyjnego. /EG/