W holu głównym Biblioteki można obejrzeć interesującą wystawę zatytułowaną „Dla dobra wspólnego. Warszawskim żydom i protestantom, współzałożycielom, organizatorom, darczyńcom i pracownikom Biblioteki Publicznej”. Jej wernisaż towarzyszył przygotowanej przez naszą placówkę konferencji pt „Tolerancja religijna – historia i współczesność” w dniu 4 marca br.
Utworzenie w Warszawie pierwszej biblioteki publicznej, spełniającej pod względem zasobów księgozbioru, wyposażenia oraz warunków udostępniania standardy europejskie, nie byłoby możliwe, gdyby nie pomoc społecznych elit. Inicjatywa wyszła od środowisk inteligencji twórczej, pisarzy oraz części kadry akademickiej, ale rozstrzygający okazał się wkład materialny ze strony zamożnych kół warszawskich, w szczególności bankierów, przemysłowców, ziemian. Skład narodowościowy oraz wyznaniowy grona osób, które przyczyniły się do powołania i funkcjonowania placówki był mocno zróżnicowany.
„W najbardziej aktywnej grupie spotykamy większość Polaków, ale jest też wielu Żydów, Niemców, sporadycznie Rosjan i przedstawicieli innych nacji” – czytamy we wprowadzających do wystawy fragmentach publikacji Barbary Pieńkowskiej zatytułowanej „Środowisko inteligencji warszawskiej na przełomie XIX i XX wieku” – „Przeważali katolicy, ale nie brakowało również protestantów, starozakonnych, prawosławnych i obojętnych religijnie. Także poglądy polityczne nie były w tej grupie jednolite (…) Dominujący był jednak żarliwy patriotyzm i ofiarność w konstruktywnej pracy na rzecz kraju, miasta i społeczeństwa”.
Ekspozycja obrazuje w postaci fotografii, dokumentów, listów i dawnych książek okres działań podejmowanych w celu powołania, a następnie prowadzenia Biblioteki. Są rzecz jasna zdjęcia Gmachu Kierbedziów przy Koszykowej 26, gdzie placówka ma siedzibę od ponad wieku, ale także utrwalone na kliszy ujęcia jej wcześniejszych siedzib: przy Rysiej 1 oraz Żurawiej 41, gdzie działała jako Czytelnia Naukowa. Obcujemy z wizerunkami oraz podstawowymi informacjami biograficznymi o osobach szczególnie zasłużonych dla Biblioteki, takich jak prezes Towarzystwa Biblioteki Publicznej Samuel Dickstein czy bankier Leopold Kronenberg, przedstawiciel stałego donatora placówki jakim była rodzina Kronenbergów. Są związane z tymi postaciami książki, ich dary, prawdziwe białe kruki, w tym opracowany przez Dicksteina w dwóch językach, polskim i francuskim, i edytowany w Krakowie w roku 1896 „Katalog dzieł i rękopisów Hoene-Wrońskiego” czy tom korespondencji pomiędzy Kronenbergiem a Józefem Ignacym Kraszewskim z lat 1859-1876. Są zdjęcia, czasem również autografy wielu innych postaci zapisanych we wczesnych dziejach Biblioteki, takich jak Gabriel Centnerszwer, Ignacy Bernstein, Józef Drège, Jan Bloch, Emilia z Kronenbergów Blochowa, Stanisław Rotwand, Jan Fryderyk Heurich, Adolf Peretz. Są także plansze ilustrowane znakami własności prywatnych księgozbiorów, typu ekslibrisy i pieczątki, jak również pieczęcie Biblioteki z różnych okresów jej działalności.
Wśród zbiorów natrafiamy na list architekta Władysława Marconiego do fundatorki Gmachu Eugenii Kierbedziowej w sprawie kosztorysu budowy, są wymieniane pomiędzy Biblioteką a spółką Gebethner i Wolff pisma dotyczące egzemplarzy obowiązkowych przesyłanych przez wydawców, jest również pisemna decyzja Banku Handlowego w Warszawie z 1913 roku o przyznaniu Towarzystwu Biblioteki Publicznej wsparcia finansowego.
Unikatowy charakter ma podpisane przez marszałka Józefa Piłsudskiego pochodzące z 1928 roku podziękowanie wydawcy Jakubowi Mortkowiczowi o treści: „Dziękuję za nadesłane mi „Popioły” i „Elegje” Żeromskiego oraz „Zbiory Polskie” Chwalewika. Książki wydawane przez Pana przynoszą zaszczyt polskiej sztuce wydawniczej”.
Ekspozycję przygotował przez Dział Varsavianów, w oparciu o oryginalne dokumenty, w większości sprzed roku 1918, pochodzące z Archiwum Biblioteki oraz Działu Starych Druków i Rękopisów. Pragnieniem organizatorów wystawy było zaprezentowanie ludzi, którzy dzięki swojemu wkładowi intelektualnemu i finansowemu przyczynili się do powstania i rozwoju placówki. Była to również okazja do wydobycia z Księgozbioru Historycznego niektórych jego szczególnie cennych i na co dzień troskliwie chronionych zasobów.
Wystawę „Dla dobra wspólnego” można oglądać do końca marca br.
