Wprowadzenie

Japonia, czwarta po Chinach, Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych potęga ekonomiczna świata oraz coraz poważniejszy gracz wojskowy w Azji Wschodniej, stoi na początku 2020, czyli w 2 roku nowej ery Reiwa (Piękna Harmonia), przed wieloma wyzwaniami. Premier Abe Shinzō, najdłużej w historii Japonii sprawujący tę funkcję polityk, znany jest z silnego przywództwa, konserwatyzmu i nacjonalistycznych skłonności, ale także z pragmatyzmu i umiejętności kompromisu wtedy, kiedy jest potrzebny w celu realizacji określonych celów politycznych.

Od objęcia fotela premiera po raz drugi w 2012 roku Abe podejmował aktywne działania ukierunkowane na zasadnicze zmiany w polityce wewnętrznej i zagranicznej kraju. Jest pierwszym politykiem urodzonym po wojnie, człowiekiem wolnym od kompleksów wobec USA oraz z wyraźną wizją przyszłości swojego kraju, choć nie wszyscy ją podzielają. Z „ekonomicznego giganta i politycznego karła” Japonia – według jego zamierzeń – ma się przekształcić w „normalne państwo”. Do końca trzeciej i ostatniej kadencji pozostał mu niecały rok (do września 2020). Wielu analityków i komentatorów życia publicznego w Japonii spodziewa się więc, że teraz jeszcze energiczniej będzie dążył do realizacji ważnych dla siebie zadań. W polityce wewnętrznej należy do nich przede wszystkim rewizja konstytucji, która od wejścia w życie w 1947 roku nigdy nie była zmieniana. Jakie poprawki chce wnieść Abe i dlaczego? Jakie ma szanse na sukces? W lipcu w Japonii odbędzie się olimpiada, która wzbudziła i budzi wiele kontrowersji. Na czym polegały?

W polityce zagranicznej, Abe promuje „proaktywny pacyfizm”, przez niektórych nazywany remilitaryzacją, a przez innych powrotem do normalnego państwa. Jedną ze strategii jest lansowana, wspólnie z USA, koncepcja wolnego i otwartego Indo-Pacyfiku. Jakie są jej założenia i czemu ma służyć? W relacji ze swoim najważniejszym sojusznikiem wojskowym i do niedawana największym partnerem gospodarczym, czyli USA, Abe jako jeden z niewielu przywódców świata zdołał pozytywnie ułożyć stosunki z prezydentem Donaldem Trumpem. Czy to oznacza, że działa jak Trump sobie życzy? Na ile prowadzi jednak niezależną politykę w ważnych dla siebie kwestiach? Jak zachowała się Japonia wobec niedawnego kryzysu amerykańsko-irańskiego i dlaczego?

Premier Abe zdołał nawiązać dobre stosunki także z prezydentem Chin Xi Jinpingiem, który na wiosnę odwiedzi Japonię. Będzie to pierwsza oficjalna wizyta głowy ChRL od wielu lat. Skąd to zbliżenie? Jakie problemy mogą okazać się zapalne? Na ile Japonia gotowa zbliżyć się do Chin nie bacząc na politykę USA wobec nich? Najgorzej obecnie przedstawiają się relacje z najbliższymi sąsiadami Japonii, czyli z Koreą Południową i Północną. Północ stanowi zagrożenie ze względu na program rozwoju pocisków balistycznych z głowicami nuklearnymi. Kilka z nich rzeczywiście pojawiło się nad wyspami archipelagu japońskiego. Korea Południowa z kolei nieustannie wraca do kwestii z czasów Wojny w Azji i na Pacyfiku żądając odszkodowań i przeprosin za przymusową pracę tysięcy Koreańczyków, tudzież zmuszanie koreańskich kobiet do prostytucji. Jakie kroki podejmuje Abe wobec Kim Dzong Una oraz prezydenta Moon Jae-ina? Na te i inne pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas dyskusji.

Moderuje debatę:

Dr hab. Beata Bochorodycz (prof. UAM) – japonistyka i politolożka. Wykłada w Instytucie Orientalistyki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Stopień doktora (2006) oraz doktora habilitowanego (2019) uzyskała w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Stypendystka Międzynarodowego Klubu Rotary, rządu Japonii, Fundacji Japońskiej oraz Fundacji Fulbrighta. Prowadzi badania z dziedziny współczesnej polityki Japonii, dyplomacji, teorii procesu decyzyjnego, Okinawy, społeczeństwa obywatelskiego i ruchów społecznych. Autorka m. in. monografii Fukushima a społeczeństwo obywatelskie (2018), Japan’s Foreign Policy Making (wspólnie z K. Żakowskim i M. Sochą, 2018).

W debacie wezmą udział:

Dr hab. Stanisław Meyer – japonista specjalizujący się w historii Okinawy. Pracuje na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył japonistykę na UJ oraz historię na University of the Ryukyus. Doktorat uzyskał na University of Hong Kong. Stypendysta rządu Japonii, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Japan Foundation i Hakuho Foundation. Autor monografii Historia Okinawy (WUJ, 2018).

Dr hab. Bartosz T. Wojciechowski – japonista i językoznawca. Absolwent japonistyki na UAM w Poznaniu. Studiował również międzynarodowe stosunki gospodarcze i polityczne na UAM i UW. Stypendysta rządu Japonii na uniwersytetach w Kioto i Tokio. Wykłada w Zakładzie Japonistyki i Sinologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w Instytucie Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego oraz na Uniwersytecie SWPS. Autor monografii: Nadawca i adresat w języku japońskim oraz Dekodowanie ki.

Mgr Edyta Nowicka – absolwentka japonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1990 roku mieszka w Japonii, gdzie zgromadziła doświadczenie zawodowe pracując w japońskich korporacjach. Obecnie, poza prowadzeniem własnej firmy doradczej, pisze pracę doktorską na temat współczesnej polityki japońskiej. Wykłada również na Uniwersytecie SWPS. Autorka kilku publikacji poświęconych japońskiej scenie politycznej i polityce Shinzō Abe.

Oprac. Beata Bochorodycz