Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy
Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego
zaprasza na spotkanie z
ZOFIĄ BORZYMIŃSKĄ
autorką książki
NON TOLERANDIS...?
Meandry obecności Żydów w Warszawie
u schyłku I Rzeczypospolitej
z udziałem
Profesora Daniela Grinberga
Profesor Elżbiety Wichrowskiej
moderator spotkania dr hab. Rafał Żebrowski
W programie wykonanie przez Elżbietę Sandel utworu na skrzypce
Ernesta Blocha pt. "Nigun", z cyklu "Baal Shem - trzy obrazy z życia chasydów" (1923).
15 stycznia 2020 r. (środa) godz. 18.00
w Sali Konferencyjnej
Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy
ul. Koszykowa 26/28
Wejście III
W trakcie spotkania możliwość nabycia książki
Non tolerandis…? Meandry obecności Żydów w Warszawie u schyłku I Rzeczypospolitej, t. 1: 1764-1788, t. 2: 1788-1795 (wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego, Warszawa 2019)
Publikacja poświęcona jest niezwykłym dziejom obecności Żydów w Warszawie w ostatnich kilku dziesięcioleciach chylącej się ku upadkowi I Rzeczypospolitej. W owym czasie szybko rozwijające się miasto, położone na skrzyżowaniu szlaków handlowych, mimo, że posiadało przywilej de non tolerandis Iudaeis, przyciągało wielu starozakonnych z różnych stron kraju, jak i spoza jego granic. Nie mogli oni tu jednak mieć swego oficjalnego samorządu. Mimo to, po upływie kilku dziesięcioleci, ich gmina stała się przewodniczką innych gmin, zaś w okresie międzywojennym była największą i najbardziej liczącą się w Europie.
Jak to było możliwe? Jak wyglądały jej początki? Jak ci wszyscy przybysze w związku z nieuregulowaną pod wieloma względami sytuacją prawną w stolicy sobie radzili? Jak - pochodząc z tak różnych środowisk - organizowali swoje życie społeczne? Jak miasto postrzegało ich obecność? Czy stosunek do niej władz miejskich, szlachty, magnaterii i króla był podobny? A także czy Żydzi byli biernymi świadkami ówczesnych wydarzeń historycznych, czy też może w ich uczestniczyli, a nawet je kreowali? Autorka starała się w książce szukać odpowiedzi na te i inne pytania.
Zdaniem prof. Daniela Grinberga, "od czasów Jakuba Szackiego i Emanuela Ringelbluma żadna pozycja nie wniosła tyle nowego materiału i nowych przemyśleń do naszej wiedzy o wczesnym etapie osadnictwa żydowskiego w okolicach stolicy”. W ujęciu autorki "lata 1764-1795 to okres wiecznej upartej walki o prawne zagwarantowanie stałej żydowskiej obecności w stolicy; walki o prawo do posiadania stołecznej gminy". A równocześnie, jak wynika z jej badań, "wbrew pozorom, w świadomości historycznej Żydów warszawskich wyraźnie dominuje poczucie ciągłości i kontynuacji". Profesor pisze, że "Warszawa doczekała się wreszcie porządnej i całościowej monografii odtwarzającej wczesną epokę instalowania się w niej wyznawców judaizmu… Gęsta od faktów i wolna od politycznego roznamiętnienia rozprawa Zofii Borzymińskiej jest jak duży bukłak źródlanej wody” i dlatego "gorąco poleca ją miłośnikom dobrej książki historycznej, szukającym ucieczki od zgiełku współczesności”.
Prof. Małgorzata Karpińska również uważa, że książka jest "rzetelną, opartą na imponującej literaturze i bazie źródłowej pracą poświęconą społeczności żydowskiej współzamieszkującej Warszawę od chwili jej powstania jako miasta”. Interesująco w niej zostały opisane "trudne losy owego sąsiedztwa, czasem niechcianego, czasem tolerowanego, często będącego elementem gry politycznej i napięć społecznych”. Nadto została ona napisana "dobrym językiem, wartko i zgrabnie stylistycznie”.
Dr Zofia Borzymińska – historyk, filolog, leksykograf, redaktor merytoryczny i językowy; zajmuje się dziejami Żydów w Warszawie w XVIII i XIX wieku 
oraz szeroko pojętą kulturą żydowską. Ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat pracowała w Żydowskim Instytucie Historycznym (ŻIH). Stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii uzyskała w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk (1989) za rozprawę Szkolnictwo żydowskie w Warszawie, 1831–1870 (1994), napisaną pod kierunkiem prof. Artura Eisenbacha.
W ŻIH była Koordynatorem do Spraw Edukacyjnych i Wydawniczych, kierowała Zespołem Wydawniczym, uruchomiła Serię Prac Naukowych ŻIH oraz Serię Edukacyjną ŻIH, organizowała kursy dla nauczycieli poświęcone historii i kulturze Żydów polskich. Kierowała Zakładem Badań nad Ewolucją Tożsamości Żydów w Polsce, Zakładem Varsavianistycznym (Pracownią Varsavianistyczną). Prowadziła Seminaria Varsavianistyczne oraz zainicjowała Serię Prac Zakładu Varsavianistycznego (subserie: Na Bezdrożach Modernizacji; Studia Źródłoznawcze; Monografie; Studia i Materiały). Była konsultantką wystaw stałych w Muzeum POLIN na etapie ich projektowania, uczestniczyła również w przygotowaniu innych wystaw plenerowych i tymczasowych.
Kierowała międzynarodowym projektem i grantem, którego rezultatem był Polski słownik judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, oprac. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1 i 2 (2003), w którym znalazło się wiele haseł jej autorstwa. Pod jej redakcją ukazała się praca zbiorowa Odkrywanie żydowskiej Pragi. Studia i materiały (2014).
Kierowała pracami zespołu i współredagowała wydany w języku polskim i angielskim album "Miasto bez rabina nie może istnieć”. Rabini, podrabini i kandydaci na rabinów guberni warszawskiej w latach 1888–1912 / "A City without a Rabbi Cannot Exist”. Rabbis, Assistant Rabbis and Candidates for Rabbis in the Warsaw Governorate in the years 1888-1912 (2012).
Uzyskała nagrodę Instytutu Yad Vashem za osiągnięcia i całokształt pracy (1993).
Elżbieta Sandel - absolwentka wydziału Instrumentalnego w klasie prof. Romana Lasockiego Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, oraz Instrumentalno-Pedagogicznego filii UMFC w Białymstoku w klasie prof. Włodzimierza Promińskiego, która swoje umiejętności doskonaliła u wielu wybitnych profesorów skrzypiec i kameralistyki i współpracuje z orkiestrą Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jako solistka, koncertmistrz i korepetytor. Laureatka wielu muzycznych konkursów międzynarodowych, m.in. I miejsca w kategorii gry solowej na XIV Concorso Internazionale Premio Citta’ di Padova.
